COVID-19 Çağında Yaşlılar Zatürre Aşısı Olmalı Mı?
- Özgür Karcıoğlu
- 24 Aralık 2022
- Genel, TATDakademik
- 269
Pnömokok hastalığına yakın temas yoluyla kişiden kişiye yayılabilen streptokoklar neden olur. Pnömokokal menenjit sağırlığa ve beyin hasarına neden olabilir ve %10 civarında ölüme yol açar. İnfluenza salgınlarında ise %25-50 arasında pnömokoklar ile birliktelik, yani koenfeksiyon olduğu bilinmektedir. Yaşlılarda komorbid hastalıklar sık olduğundan ölüm oranları da yükselmektedir. Yine COVID-19 ve İnfluenza virüs enfeksiyonlarının mevsimsel ve coğrafi dalgalanma gösterdiği bir dönemde yaşlı hastaların pnömoniye yakalanması bu enfeksiyonlar üzerinden de ölüm riskini artırmaktadır. Araştırmalar İnfluenza ile koenfeksiyon varlığının yoğun bakım yatış eğilimini iki kata kadar artırdığını ortaya koymuştur (1). Çok yeni bir meta-analitik çalışmada COVID-19 enfeksiyon riskinin Influenza ve pnömokok aşılanması olan kişilerde belirgin şekilde azaldığı bildirilmiştir (OR: 0.80, 95% CI: 0.75-0.86 ve OR: 0.70, 95% CI: 0.57-0.88, sırasıyla) (2).
Hastaların önemli bölümü hafif geçirse de, bir bölümü invaziv pnömokok hastalığı (İPH) denen şiddetli formu nedeniyle ciddi tedavi alması gerekecektir.
IPH için yüksek riskli gruplar
• HIV enfeksiyonu
• Kronik böbrek yetmezliği, nefrotik sendrom
• Kanser (solid ve hematolojik)
• Transplantasyon geçirenler (böbrek, karaciğer vb)
• Otoimmün hastalıklar
• İmmünsüpresif tedavi ve uzun süreli kortikosteroid kullananlar
• Primer immün yetmezlikler
Bu grupların dışında diyabetliler, dalağı olmayanlar (aspleni), siroz gibi kronik karaciğer hastaları, kalp hastaları, alkolizm tanılılar da riskli gruptadır. Bunun yanında huzurevi, yaşlı bakımevi, kışla gibi ortamlarda kalanlar ve zaman geçirenler, sağlık çalışanları da riskli kabul edilir.
Pnömokok enfeksiyonu sonrasında beklenen komplikasyonlar şunlardır:
- Akut otit
- Pnömoni
- Bakteriyemi
- Meningoansefalit
- Sepsis ve septik şok
Bu aşı neden gerekli?
Aşılama hem çocukları hem de yetişkinleri ve yaşlıları pnömokok hastalığından koruyabilir. Pnömokok enfeksiyonlarının penisilin ve diğer ilaçlarla tedavisi direnç gelişimi nedeniyle artık eskisi kadar etkili değildir. Bu nedenle aşılama yoluyla hastalığın önlenmesi daha da önemli olmuştur. Ortalama 63 yaşında bir erkeğin 10 yıllık sağkalımı pnömokok pnömonisi olmasıyla %30 kadar azalmaktadır (3).
Zatürre aşısı kimlere yapılmalıdır? (Şekil -1)
- 65 yaş ve üzeri olanlar,
- 65 yaşının altında olduğu halde böbrek, karaciğer, kalp, akciğer ve diyabet (şeker) gibi kronik hastalığı olanlar,
- Geçmişte tekrarlayan pnömoni geçirenler,
- Kanser tedavisi olanlar,
- Sigara içenler ve alkolizm tanısı olanlar,
- Organ nakli geçirenler (kohlear implant dahil),
- Dalağı alınan veya işlevsiz olan kişiler,
- Bağışıklık yetmezliği olan veya baskılayıcı tedavi kullanan hastalar,
- Pnömoni ile sık karşılaşan huzurevi çalışanları ve sağlık personelleri yaşa bakılmaksızın pnömokok aşısı yaptırmalıdır.
Aşılama şeması nasıldır?
KPA13/PCV13 rutin olarak 2, 4, 6 ve 12-15 aylık çocuklara yapılır. Rutin 4 dozdan eksik aşılama varsa 5 yaşına kadar 1 ek doz aşılama ile tamamlanabilir.
Yüksek risk grubuna girmeye neden olan sağlık sorunları bulunan 2 – 64 yaş arasındaki kişilere, 65 yaş ve üzeri tüm yetişkinlere KPA13/PCV13 önerilir.
Kontrendikasyonlar ve dikkat edilmesi gereken noktalar
Başka aşılara, özellikle pnömokok aşılarına allerjisi olmuş, anafilaksi ve diğer reaksiyon öyküsü olan kişilere dikkatli olunmalı veya hiç yapılmamalıdır. Aşılanacak kişinin o anda ateşli, grip enfeksiyonlu olması durumunda da aşı ertelenir.
Aşı uygulaması için notlar: Her iki aşı da 0.5 mL doz olarak kas içine (IM) uygulanabilir, ek olarak PPSV23 cilt altı (subkutan) da verilebilir. Diğer aşılarla birlikte kullanımı gerekirse, farklı enjektör ile farklı bölgelere uygulanır. İnfluenza ve/veya COVID-19 aşılarıyla birlikte kullanılabilir, birlikte uygulama ile etkinliği değişmez.
Aşıdan sonra yan etki beklenir mi?
Evet, hafif yan etkiler beklenebilir. Bildirilen en yaygın sorunlar, uyku hali, geçici bir iştahsızlık, baş ağrısı, titreme veya kas ağrısı, enjeksiyonun yapıldığı yerde kızarıklık veya duyarlılık ve enjeksiyonun yapıldığı yerde şişlik ile birlikte hafif ateştir. 2-3 günden sonra devam etmesi beklenmez.
Özet
İnfluenza, COVID-19 ve pnömokok aşılanmaları birbirinden etkilenen ve birbirini destekleyen bağışıklama pratikleridir. Kırılgan nüfus içinde en ön sırada yer alan yaşlı grubun her üç hastalıkla ilgili aşılanması ölüm ve şiddetli hastalık oranlarını düşürme yönünde etkileme olasılığı net olarak ortaya konmuştur. Hem devlet kuruluşları hem de sivil toplum örgütleri, meslek/uzmanlık dernekleri bu yönde açık ve yüksek volümlü bir kampanya yürütmelidir.
Kaynaklar
- Cong B, Deng S, Wang X, Li Y. The role of respiratory co-infection with influenza or respiratory syncytial virus in the clinical severity of COVID-19 patients: A systematic review and meta-analysis. J Glob Health. 2022;12:05040. doi: 10.7189/jogh.12.05040.
- Kapoula GV, Vennou KE, Bagos PG. Influenza and Pneumococcal Vaccination and the Risk of COVID-19: A Systematic Review and Meta-Analysis. Diagnostics (Basel) 2022;12(12): 3086. doi: 10.3390/diagnostics12123086.
- Sandvall B, Rueda AM, Musher DM. Long-term survival following pneumococcal pneumonia. Clin Infect Dis. 2013 Apr;56(8):1145-6. doi: 10.1093/cid/cis1207. Epub 2013 Jan 8. PMID: 23300240.
