Finans Okuryazarlığı Bölüm 2: Küçük Yatırımcılara Tavsiyeler
- Uzm. Dr. Asiye Müminat ÇAP
- 7 Kasım 2022
- Röportaj, TATDsosyal
- finans, küçük yatırımcı
- 497
Yazımızın birinci bölümünde finans okur yazarlığı ve geleceğin para birimleri olma ihtimali yüksek bitcoin, token ve altcoin’den bahsetmiştik. Her ne kadar piyasalardaki değişimler çok hızlı ve dengesiz olsa da aramızda halen bu para birimlerinin kullanımı, saklanması, piyasa güvenilirliği konusunda meraklı olanlar için yazımızın ikinci bölümünde küçük yatırımcılara tavsiyeler konusunda konuşmaya devam edeceğiz. En son söyleyeceğimizi şimdi söyleyerek söze başlamak istiyorum. “Anlattıklarımız yatırım tavsiyesi değildir.”
Bitcoin madenciliği konusuna gelirsek nasıl Bitcoin üretimi yapılır? Şu an kripto para ve Bitcoin piyasasını düşündüğümüzde madenciliğin başlangıçta ve şu anki durumda yeri nedir?
Yazılım ve programlama aslında. Tüm kripto paralar “madencilik” denilen bu işlemler ile üretilebilir. Dünyada son yıllarda bilgisayar işlemcileri ve ekran kartlarının fiyatlarının ne kadar hızlı yükseldiğini belki takip etmişsinizdir. Zamana karşı en hızlı şekilde üretim yapmak için en güçlü ve hızlı cihazlar kullanılmaya başlandı ve maalesef inanılmaz enerji (elektrik) sarf ediyorlar. Sistemi önceden kurmuş olanlar elbette çok kar ettiler ancak yeni gireceklere pek tavsiye edilmiyor çünkü ürünlerin fiyatları çok yükseldi ve yeni cihaz ve elektrik maliyetleri eskisi ile kıyaslanamayacak derecede.
Hatta bazı ülkeler sırf bu sebeple kripto para madenciliğini yasaklama veya kısıtlamaya yönelik adımlar attılar. Bölgesel olarak elektrik tüketiminin arttığı yerlerde hükümetler bu yönde kararlar aldı. Yakın dönemde İran ve Hindistan’dan benzer kararlar çıktı. Hatta Hindistan sadece madencilik değil, alım satım işlemlerine de yüksek oranda vergi getiren yasayı onayladı. Yüksek enerji tüketimi nedeni ile çevreciler de madenciliğin karşısında duruyor. Temiz, doğal ve yenilenebilir enerji kaynakları ile madencilik yapmanın yakın geleceğin gözde ve karlı işlerinden biri olabileceği düşünülüyor. Çevreci birisi olarak madencilik ilgimi hiç çekmedi ve yapmadım, ben sadece borsalarda alım satım işlemleri yapıyorum.
Peki kripto para varlıklar nasıl ve nerede saklanır? Bu saklama yöntemlerini güvenli kılmanın yolları nelerdir?
Borsalara üye olduktan sonra akıllı telefon uygulamalarında veya internet adreslerinde size özel oluşturulmuş cüzdanlarınıza ulaşabilirsiniz. Ayrıca borsa hizmeti vermeden sadece cüzdan olarak kullanılabilen uygulamalar da var. Tek, ikili, üçlü veya dörtlü güvenlik aşamaları kurabilirsiniz.
En az iki aşamalı güvenlik kullanımı öneriliyor. Hesabınıza girmek istediğinizde önce parolanız, sonra kötü niyetli bir yazılım olup olmadığınızı ayırt etmeye çalışan bir test, ardından SMS ve e-mailinize gönderilen şifreleriniz ile giriş yapıyorsunuz. Buna akıllı telefonlardan “Google Authenticator” anlık şifreleme programı da ekleyebilirsiniz. Ben hepsini kullanıyorum. Borsalarda hesap açtığınızda her kripto varlık için otomatik olarak hesap adresiniz oluşturuluyor.
Para transferi yaptıktan sonra trade işlemleri sonrasında otomatik olarak varlıklarınızı hesaplarınızda görebilirsiniz. Şifrenizi kaybederseniz tüm güvenlik/doğrulama aşamalarından tekrar geçerek hesabınıza ulaşabilirsiniz.
“Soğuk cüzdan şifrenizi unutursanız geçmiş olsun.”
Diğer taraftan “uzun vadeli olarak bir kripto varlık alıp saklayacağım, trade yapmayacağım ve internet ortamında ulaşılamayan bir hesabım olsun, benden başka kimse ulaşamasın” diyorsanız “soğuk cüzdan” adı verilen şifresini sadece sizin bildiğiniz USB’ye benzer cihazlar kullanabilirsiniz.
Baştan söyleyeyim ben kullanmıyorum. Soğuk cüzdanlarınızı kasa vb. gizli yerlerde muhafaza edebilirsiniz. Kaybederseniz de yeni bir tane alıp aynı şifrenizle paranıza ulaşabilirsiniz. En güvenlisi bu gibi görünüyor lakin şifrenizi unutursanız o zaman hastanede en sık kullandığımız ifadelerden birini söyleyeyim. Geçmiş olsun.
Coin veya tokenlar üzerinden işlem nasıl yapılabilir? İşlem yaparken nelere dikkat edilmeli, neler göz önünde bulundurulmalı? Ülkemizde kripto paralar ile işlem yapılmasını sağlayan şirketlerin güvenilirlikleri nedir?
Çok kolay. Borsada hesap açın, para transfer edin (bankadan veya kripto varlık olarak). Borsanın trade ekranından istediğiniz pariteden istediğiniz kripto parayı alıp satabilirsiniz. İşlem yaparken yazdığınız miktarlara dikkat edin. Hesabınızda o işlemi yapacak yeterli para yok ise sorun yok, uyarılıp düzeltmeniz istenir. Ama istemeden yüksek miktarda alım veya satım yapabilirsiniz. Özellikle hızlı işlem yaptığınızda yanlışlıkla alış yerine satış veya satış yerine alış tuşlarına basarak hata yapabilirsiniz. Birkaç defa yaptım.
“2022’de kripto paralarla ilgili yasal düzenlemeler bekleniyor.”
Son zamanlarda ülkemizde birçok yeni borsa/platform kuruldu. Her biri farklı yönü ile kendini gösterip müşteri çekmeye çalışıyor. Genellikle en eskilerini/bilinenlerini tercih ediyor insanlar.
Ülkemiz henüz kripto paralar ile ilgili yasalarını oluşturmadı ancak 2022 yılı içinde yasal düzenlemelerin gelmesi bekleniyor. Bu düzenlemelerin hızlıca getirilmesi kripto para borsalarının devlet karşısında yükümlülüklerinin olması anlamına gelir ve olası istenmeyen durumlarda paraların kurtarılması veya hukuki zeminde mağduriyetlerin giderilmesi sağlanabilir.
“Acil servis ve trafikte yaşadıklarımız bana borsadan daha riskli geliyor.”
Medyadan takip etmiş olabilirsiniz. Birkaç borsanın kapanıp hesapların boşaltılması ve borsayı kuranların yurt dışına kaçması gibi olaylar yaşandı. Birçok mağdur yatırımcı var. Ben bu borsaların isimlerini olaylar medyaya yansıdıktan sonra öğrendim. Bilinen, tanınmış borsalarda da bu riskler yok değil.
Ben Türkiye’deki borsalardan sadece Paribu’da trade yaptım ama bir süredir yapmıyorum ve para saklamıyorum. Sadece bankaya transferlerde kullanıyorum. En başta da belirttiğim gibi Binance borsası güvenlik, hacim ve hız anlamında beni tatmin ediyor. Şu anda herhangi bir endişem yok. Hacklenme riskinin her borsa veya bankada aynı oranda var olduğunu düşünüyorum. Herkes kendi risk analizini yapar tabi ki ama ben acil serviste ve trafikte yaşadıklarımı düşününce borsa ilaç gibi geliyor. Tamamen kendi düşüncelerim.
Yatırımcılar kripto para borsasında kısa, orta ve uzun vadeli yatırım planlarını oluştururken nelere dikkat etmeli? Riskten kaçınmak için nasıl hareket edilebilir?
“Riskten kaçınmanın en iyi yolu riske girmemek.”
Sondan başlayayım. Risk her zaman her alanda vardır. Riskin büyüklüğüne göre davranırız veya kararlar alırız. Kimine göre riskten kaçınmanın en iyi yolu risk almamak olabilir veya diğer bir deyişle “yakalanmamak”😊. Bana göre değil.
“Alacağı riske kişilerin vereceği tepki ağrı skalası gibi.”
Ben kısa/orta vadeciyim. Yaptığım iş uzun vadeli düşüncelerden uzaklaştırıyor beni. Sonuçta gelecek dediğiniz şey için Allah bilir belki birkaç dakikanız belki de seneleriniz var. Kendim için uzun planlar pek yapmıyorum. Anlık veya günlük spontan yaşamı tercih ediyorum.
Geleceğe yönelik endişe ve kaygılarım kendim için değil. Siz de öncelikle kendinizi tanıyın. Nasıl bir yapınız var? Karakteriniz nasıl? Ne kadar bütçeniz var? Bunlar en önemli sorular. Mesela yüksek miktarda para kaybına tepkinizin ne olacağını bilmeden bu işe kesinlikle girmemelisiniz. Tersi de doğru. Yüksek miktarda kazanç elde ettiğinizde ne yapacaksınız?
Mutsuz olacağınız sonuçları hedeflemeyin…
100 TL harcarken 40 defa düşünen insanlar var, 100 bin doları iki dakikada kaybedip gülüp geçenler var. Ağrı skalasına benzetebilirsiniz 😊.
Tüm bu soru-cevaplar ışığında küçük yatırımcı için özet mahiyetinde ne gibi tavsiyeleriniz olur?
Buraya bana telefon ile ulaşıp kripto para yatırımı yapmak isteyen arkadaşlarıma gönderdiğim WhatsApp mesajını koyalım diye düşünüyorum. Kendi hatalarımdan çıkardığım derslerin özeti. Onuncu madde en önemlisi.
“Anlattıklarım yatırım tavsiyesi değildir.”
Umarım okuyanlar faydalanmışlardır. Çok basitçe anlatmaya çalıştım, ben de halen öğrenmeye devam ediyorum. Yeni güncel konular var, Metaverse mesela. Derya deniz.
Yenilikleri ve gelişmeleri sıkı takip etmeniz lazım. Anlattıklarımın yatırım tavsiyesi olmadığını, böyle bir amacım veya işim olmadığını tekrar hatırlatmak isterim. Herkes kendi bütçesini ve hesabını en iyi kendisi bilir.
Siz bu yazıyı okuduğunuzda muhtemelen ben yine hekimlik/akademisyenlik yapıyor olacağım. Bana bilgilerimi/tecrübelerimi paylaşma imkânı sunduğunuz için size ve Türkiye Acil Tıp Derneği’ne çok teşekkür ederim. Herkese önce sağlık ve huzur, sonra bol kazanç ve bereket dilerim. Saygı ve sevgilerimle…
Finans Okuryazarlığı Bölüm 1: Borsa, Blockchain, Bitcoin ve Kripto Varlıkları Üzerine
Bu yazı Acil Tıp Bülteni’nin Ekim 2022 tarihli 12. sayısında yayımlanmıştır.
Galeri
