Afetlerde İlaç ve Tıbbi Ekipman Bağışlarının Yönetimi

1.Giriş

Afetler, bir toplumun kendi kaynaklarını kullanarak başa çıkma kapasitesini aşan, toplumun işleyişinde meydana gelen ciddi kesintilerdir. Afetlerin sonuçları birçok faktörle ilişkili olduğu gibi afete maruz kalan toplumun hazır bulunuşluğu ile de ilgilidir. Hazır bulunuşluk yetersiz ise ulusal ve uluslararası yardımlar afetten etkilenen toplum için seferber edilebilir çünkü ihtiyacı olanlara yardım etmek temel insani bir iç güdüdür(1). Bununla birlikte yardımlar vergi indirimlerinden faydalanmak için, bazen tanıtım amaçlı,  bazen de ürünlerin imhası için oluşacak masraftan kaçınmak amaçlı da yapılabilir(2). Yardımlar ayni ve nakdi yardımlar şeklinde afetten etkilen topluma ulaştırılabilir. Nakdi yardımlar para yardımlarını ifade ederken, ayni yardımlar para dışında herhangi bir yardımı içerebilir. Ayni yardımlar oldukça faydalı olmalarına rağmen düzensiz, alıcı taraf bilgisi olmadan ve uygunsuz ulaştırıldıklarında afet ortamında ciddi sorunlara yol açabilirler(1). Bu nedenle yardımlara dair belirlenmiş yönergelere hem bağışçı hem de alıcı toplumların uyması son derece önemlidir.

Büyük ölçekli bir afetin ardından tıbbi acil yardımlar, yardım müdahalelerinin en kritik bileşenlerindendir(3). Biz de bu yazımızda medikal olmayan bir afete sekonder yanıt olarak ortaya çıkan ilaç ve tıbbi ekipman yardımlarının yönetimindeki temel unsurlardan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün konu ile ilgili temel kılavuzlarını esas alarak, bahsetmeye çalışacağız.

2.Afetlerde Tıbbi Yardımların Temel Prensipleri

İnsani yardım bağışları, afet mağdurları için düzgün bir şekilde koordine edildiğinde ve gerçek ihtiyaçlara yönelik yapıldığında faydalı olmaktadır. Afet zamanında yapılacak olan bağışlarda hem bağışçılar için hem de yetkili ülkeler için aşağıda belirtilen temel ilkelerin bilinmesi gerekir(4):

• Afetler genelleştirilmemelidir; afetlerin sağlık sektörüne etkileri yaşanılan afet tipine, ülkenin ekonomik ve politik altyapısının özelliklerine göre farklılık gösterebilir.
• Sağlık yardımları, sağlıkla ilgili insani yardımları koordine etmek üzere Sağlık Bakanlığı tarafından görevlendirilen yetkililere danışılarak yapılmalıdır; sağlık afet koordinatörü, acil durumlara hazırlık için odak noktası olarak görev yapan ve sağlıkla ilgili insani faaliyetleri koordine eden kıdemli bir sağlık yetkilisi olmalıdır.
• Afetten etkilenen ülkelerdeki yetkililer tarafından oluşturulan iletişim, koordinasyon ve denetim prosedürlerine uyulmalıdır.
• Etkilenen ülkenin ulusal sağlık yetkilileri tarafından acil ihtiyaç değerlendirmesi yapılmalıdır; ihtiyaçların belirlenmesi ve yardımın gerçekleşmesi uzayabilir bu yüzden bağışçılar, ihtiyaç duyulan veya duyulmayan belirli yardım türleri hakkında hızlıca bilgilendirilmelidir.
• Bağışçılar neyi bağışlamaları, neyi bağışlamamaları gerektiği hakkında bilgilendirilmelidir.
• Bağışçılar, acil ihtiyaçları karşılamak için birbirleri arasında rekabete girmemelidir; kalite ve uygunluk yardımın boyutundan, parasal değerinden ve hızından daha çok önem taşımaktadır.
• Acil yardımlar, etkilenen ülke tarafından uygulanan önlemlerin aynısını değil, tamamlayıcısını oluşturmalıdır.
• Bağışların yönetiminde hesap verebilirliği sağlamak için bilgiler açık bir şekilde dağıtılmalı ve incelemeye tabi tutulmalıdır; bağışçılara ve ulusal makamlara, sevkiyatların durumu ve malzemelerin dağıtımı hakkında doğru raporlar sağlanmalıdır.
• Acil uluslararası yardım için medya raporlarına aşırı tepki verilmemelidir; resmi olarak yardım istenilene kadar beklenilmelidir.

Uluslararası kaynaklardan tıbbi yardımlar hükümetler, uluslararası organizasyonlar ve sivil toplum kuruluşları tarafından sağlanabilir. Bu çeşitli kaynakların birbirlerinden farklı alt yapı, imkân ve kısıtlılıklara sahip olabileceği unutulmamalıdır. Afetler ortaya çıktığında ilk planda nakdi yardımlar, ihtiyaçların yerel ve komşu kaynaklardan temin edilebilmesi için daha uygun olabilir.  

3.Afetlerde İlaç Bağışları

DSÖ’ye göre ilaç, fizyolojik sistemleri veya patolojik durumları, insan yararı için değiştirmek veya incelemek amacı ile kullanılan herhangi bir madde veya üründür(5).  Acil durumlarda iyi planlanmış ve uygulanmış ilaç bağışları, önemli insan ihtiyaçlarını karşılama ve özellikle yoksullar arasında insan refahını iyileştirme potansiyeline sahiptir. Alternatif olarak, uygunsuz veya yetersiz koordineli ilaç bağışları, kafa karışıklığı ve israf yaratabilir, alıcı ülkelerdeki farmasötik ve sağlık sistemlerine önemli maliyetler getirebilir ve olumsuz sağlık sonuçlarına katkıda bulunabilir(6).

İlaç bağışlarında acil yardım, uzun vadeli yardım veya ulusal sağlık sistemlerine veya bireysel sağlık tesislerine yardım gibi birçok farklı senaryo vardır. Bağışlar ilaç şirketlerinden (doğrudan veya özel gönüllü kuruluşlar aracılığıyla) gelebilir, hükümetlerden yardım şeklinde gelebilir veya doğrudan tek bir sağlık kuruluşuna yönelik bağışlar olabilir. Kılavuzlar, iyi ilaç bağışı uygulamasının bu ortak özünü tanımlamayı amaçlamaktadır.

İlaç bağışı rehberi, iyi ilaç bağışı uygulamasının temelini oluşturan dört temel ilkeye dayanmaktadır(7):

1. İlaç bağışları, alıcıya mümkün olan azami ölçüde fayda sağlamalıdır. Tüm bağışlar, ifade edilen bir ihtiyaca dayanmalı, istenmeyen bağışlar caydırılmalıdır.
2. Bağışlar, alıcının isteklerine, yetkisine saygı gösterilerek ve alıcı ülkenin hükümet politikalarına, idari düzenlemelerine uygun olarak yapılmalıdır.
3. Her iki taraf ile formüle edilen bir plana göre yapılan tüm bağışlarda, bağışçı ve alıcı arasında etkin bir koordinasyon ile iş birliği olmalıdır.
4. Kalitede çifte standart olmamalıdır. Bir öğenin kalitesi kabul edilemez ise bağışçı olan ülkede de bağış olarak kabul edilemez.

–İlaç Bağışları İçin Yönergeler

DSÖ tarafından belirtilen ilaç bağış yönergeleri şunlardır(7):

1. Tüm ilaç bağışları, ifade edilen bir ihtiyaca dayalı olmalı ve alıcı ülkedeki hastalık modeliyle ilgili olmalıdır. İlaçlar, alıcının önceden onayı olmadan gönderilmemelidir.
2. Bağışlanan tüm ilaçlar veya bunların eşdeğerleri, ulusal temel ilaçlar listesinde görünmeli, ulusal bir liste mevcut değilse, DSÖ Temel İlaçlar Model Listesinde görünmesi gerekmektedir.
3. Bağışlanan ilaçların sunumu, gücü ve formülasyonu mümkün olduğunca alıcı ülkede yaygın olarak kullanılan ilaçlara benzer olmalıdır.
4. Bağışlanan tüm ilaçlar güvenilir bir kaynaktan alınmalı ve hem verici hem de alıcı ülkedeki kalite standartlarına uygun olmalıdır. Uluslararası ticarette hareket eden ilaç ürünlerinin kalitesine ilişkin DSÖ Sertifikasyon Programı kullanılmalıdır.
5. Hastalara verilen, eczaneye iade edilen veya sağlık çalışanlarına ücretsiz numune olarak verilen hiçbir ilaç bağışlanmamalıdır.
6. Bağışlanan ilaçların kalan raf ömrü, alıcı ülkeye vardıktan sonra en az bir yıl olmalıdır. Belirli sağlık tesislerine doğrudan yapılan bağışlar, alıcı taraftaki sorumlu personel tarafından raf ömrünün farkında olunduğu kabul edilirse bu bir istisna sayılabilir ve bu kalan raf ömrü kullanımdan önce uygun uygulamanın yapılmasına izin verir. Her durumda, ilaçların varış ve son kullanma tarihlerinin alıcıya önceden bildirilmesi önemlidir.
7. Tüm ilaçlar, alıcı ülkedeki sağlık profesyonelleri tarafından kolayca anlaşılabilecek bir dilde etiketlenmelidir. Her bir kap üzerindeki etiket, en azından Uluslararası Tescilli Olmayan Adı (INN) veya jenerik adını, parti numarasını, dozaj formunu, etkisini, üreticinin adını, üretim ülkesini, kaptaki miktarını, saklama koşullarını ve son kullanma tarihlerini içermelidir.
8. Bağışlanan ilaçlar, alıcıya uygun ve dağıtılacağı ortama uygun paket boyutlarında sunulmalıdır.
9. Tüm ilaç bağışları, uluslararası nakliye yönetmeliklerine uygun olarak paketlenmeli ve bunun yanında, INN’ ye göre numaralandırılmış her kartonun içeriğini, dozaj formunu, miktarını, parti numarasını, son kullanma tarihini, hacmini, ağırlığını ve herhangi bir özel saklama koşullarını da içermelidir. Karton başına ağırlık 30 kilogramı geçmemelidir. İlaçlar aynı kartonda başka malzemelerle karıştırılmamalıdır.
10. Alıcılar, düşünülen, hazırlanan veya fiilen yapılmakta olan tüm ilaç bağışları hakkında bilgilendirilmelidir.
11. Alıcı ülkede, bir ilaç bağışının beyan edilen değeri, alıcı ülkedeki jenerik eşdeğerinin toptan satış fiyatına veya böyle bir bilgi mevcut değilse, jenerik eşdeğerinin toptan dünya pazarındaki fiyatına dayanmalıdır.
12. Uluslararası ve yerel nakliye, antrepo, liman temizliği ve uygun depolama ve nakliye masrafları, alıcı ile önceden aksi özellikle kararlaştırılmadıkça, bağışçı kurum tarafından ödenmelidir.

-İlaç Bağışlarına İlişkin Alıcı Politikası

DSÖ tarafından belirtilen ilaç bağışlarına ilişkin alıcı politikaları aşağıda sıralanmaktadır(7):

İlaç bağışları için ulusal yönergeleri tanımlama: Bir alıcının, ulaşmış bir bağışı reddetmesi zor olduğundan dolayı gereksiz bağışları önlemesi gerekmektedir. Alıcılar, bağışçılarına ne tür yardıma ihtiyaç duyduklarını ve bunu nasıl almak istediklerini belirtmeleri gerekir. Bu nedenle, alıcılar ilk önce kendileri için bir ulusal ilaç kılavuzu oluşturmalıdır. Oluşturulan kılavuzlar daha sonra resmi olarak sunulmalı ve bağışçı topluluklara açıklanmalıdır.

İlaç bağışlarını almak için idari prosedürleri tanımlama: İlaç bağışlarının potansiyel faydasını en üst düzeye çıkarmak için alıcı tarafından idari prosedürlerin geliştirilmesi gerekmektedir.

Her ülkede ele alınması gereken bu tür önemli konulara örnekler:

• İlaç ihtiyaçlarının tanımlanmasından kim sorumlu olmalıdır?
• Tüm ilaç bağışlarını kim koordine etmelidir?
• Bağış planlanırken hangi belgelere ihtiyaç duyulur?
• Bağışlar kurallara uymadığı zamanlarda hangi prosedürler kullanılmalıdır?
• Bağışları kabul etme/reddetme kriterleri ne olmalı ve buna kim karar vermelidir?
• Bağışlanan ilaçların alımını, depolanmasını ve dağıtımını kim koordine etmelidir?
• Bağışlar nasıl değerlendirilmeli ve bütçe/harcama kayıtlarına nasıl işlenmelidir?
• Uygun olmayan bağışlar nasıl bertaraf edilmelidir?

Bağışlanan ilaçlar için ihtiyaçları belirleme: Bu eylem, gerekli miktarları belirterek ve öğelere öncelik vererek talepleri dikkatli bir şekilde hazırlama sorumluluğunu alıcıya yüklemektedir.

Son kullanma tarihi bir yıldan az kalmış olan ilaçların yönetimi: İlaçların son kullanma tarihi genellikle üzerindeki etiketlerinde bulunur ve uygun koşullarda saklandığında o tarihe kadar o ürünün belirtilen özelliklerini koruyacağı kabul edilir. Tüm ilaçların alıcı ülkeye ulaştıktan sonra kalan raf ömrünün en az bir yıl olması gerektiği tavsiyesi, ülke içinde çok sık görülen dağıtım gecikmelerine izin vermektedir. Bağışlanan ilaçların hızlıca gümrükten geçirilmesi gerekmektedir. Bu yüzden, bağışlanan tüm ilaçların gümrük işlemleri hazır olmalıdır.

Bağışlanan ilaçları dikkatli bir şekilde yönetme: Bağışlanan ilaçların değeri önemli olabilir, bu yüzden gerekli hızla ve özenle gönderilmelidir. Bağışlanan ilaçlar alıcıya ulaştığında özenle incelenmeli ve bağışçı kuruluşa teyit ettirildikten sonra depolanmalı ve dağıtılmalıdır. Bağışlanan ilaçların ihracat, ticari satış veya yasa dışı kanallara yönlendirilmemesini sağlamak için gereken özen gösterilmelidir.

–İlaç Bağışlarına İlişkin Bağışçı Politikası

Bağışçılar, DSÖ tarafından belirtilen ilaç bağışları için dört ilkeye her zaman saygı göstermelidir. Ayrıca ilaç bağışları için ulusal yönergelere uymalı ve alıcı tarafından belirtilen öncelikli ihtiyaçlara cevap vermelidir. Habersiz bağışlar mümkün olduğunca engellenmelidir(7).

Son kullanma tarihi kısa olan ilaç bağışlarından kaçınma: Bağışlanan ilaçlarda temel problem, son kullanma tarihi kısa olan ilaçların bağışlanmasından kaynaklanmaktadır.

Kamuoyunu bilgilendirme: Bağış yapan ülkedeki genel halk, ilaç bağışlarıyla ilgili ortak sorunların genelde farkında değildir. Bu nedenle, bağış yapan ülkelerdeki hükümetler “iyi bağışçı uygulamaları’’ konusunda halk bilinci oluşturmalı ve bu konuda çaba sarf etmelidir. Bunun için en uygun ortam, medya aracılığı ile halka yapılan bilgilendirmelerdir.

Bağışçı koordinasyonu oluşturma: Bağışçı ülke içindeki farklı bağışçıların bir koordinasyon organı ile iş birliği yapmaları önerilmektedir.

–İlaç Bağışlarının Lojistik Yönetimi

İlaç tedarik zincir yönetimi için lojistik faaliyetler oldukça önemlidir. İlaçların kendisine özgü nitelikleri sebebiyle uluslararası kabul görmüş sektör standartları bulunmaktadır. İlaç ve farmakolojik ürünlerin, özellikle aşıların ve biyolojik ürünlerin soğuk zincir koşullarında depolanması ve nakledilmesi gerekir(8). Erdal ve Korucuk çalışmalarında başarılı ilaç lojistiği için önemli olan kriterleri; malzeme, ilacın aktif bileşenleri, fiziksel, kimyasal ve biyolojik bulaşma, paketleme malzemeleri, etiketleme, depolama ve depolama sahası, depo koşullarının izlenmesi, raf ömrü, tekrar değerlendirme, tedarikçiler, insan kaynakları, dağıtım ve taşıma olarak değerlendirmişlerdir(8). Bu kriterler birkaç örnek ile açıklanacak olursa;

• Paketlemede kullanılan yardımcı malzemeler ve ilaçların spesifik bilgileri, açık, anlaşılır ve belirgin bir şekilde ürünün üzerine etiket halinde yapıştırılmalıdır.
• Depolama sahaların, farmasötik ürünler için en ideal depolama koşullarını sağlayacak şekilde dekore edilmesi gerekmektedir. Depolamada, son kullanma tarihleri geçen veya kullanılamaz hale gelen ürünlerin karantinaya alınması ve üzerlerine bilgi veren etiketlerin yapıştırılması gerekmektedir. Depo içi koşulların izlenmesi ve iç ortam sıcaklığının da kaydedilmesi önemlidir. Farmasötik ürünlerin ve ilaçların hastalar tarafından kullanılmadan önce depo ve dağıtım süreçlerinden sonra tekrar kontrol edilmesi gerekmektedir.
• Üretim, dağıtım, hastane ve eczaneler gibi lojistik faaliyetleri icra edildiği zamanlarda görev alan personellerin, ürünler hakkında uzmanlaşmış ve eğitimli olması gerekmektedir.
• Farmasötik ürünler ve ilaçlar kendilerine özgü niteliklerine göre uygun bir biçimde taşınmalıdır. Taşımada, depo şartlarına uygun koşullar oluşturulması gerekmekte ve soğuk zincirin kırılmaması gerekmektedir. Ürünlerin özelliklerine göre; kuru buz, karyojenik soğutma ve soğuk havalandırma yönteminden birisi kullanılarak ısıl ihtiyaçlar korunmalıdır. Özellikle aşırı soğuk hava durumlarında ürünlerin donması veya kristalize olması engellenmelidir(8).

4.Afetlerde Tıbbi Ekipman Bağışları

–Tıbbi Ekipman Bağışlarına İlişkin Alıcı Politikası

Tıbbi ekipman bağışları için ulusal veya kurumsal yönergeleri tanımlayın: Ulusal ve kurumsal yönergeler, alıcının zor durumlardan kaçınmasına yardımcı olacaktır. Alıcılar, olası bağışçılara ne tür yardıma ihtiyaçları olduğunu ve bunu nasıl almak istediklerini belirtmelidir.

Tıbbi ekipman bağışlarını almak için idari prosedürleri tanımlayın: Tıbbi ekipman bağışlarının potansiyel faydasını en üst seviyeye çıkarmak için bağışların idari prosedürlerinin alıcı tarafından geliştirilmesi gerekir.

Aşağıda, her alıcı ülke veya kuruluşta yanıtlanması gereken soruların bir örneği verilmiştir:

• İhtiyaçları belirlemekten kim sorumludur ve bunların önceliğinden kim sorumludur?
• Tüm sağlık bakım ekipmanı bağışlarını kim koordine ediyor?
• Bir bağış planlanırken hangi belgelere ihtiyaç vardır ve bunları kim almalıdır?
• Bağışlanan sağlık ekipmanının Kılavuza uymaması durumunda hangi prosedür kullanılır?
• Bir bağışı kabul etme veya reddetme kriterleri nelerdir ve nihai kararı kim verir?
• Bağışlanan sağlık hizmetlerinin alımını, depolanmasını ve dağıtımını kim koordine eder?
• Bağışlar nasıl değerlendirilir ve bütçe/harcama kayıtlarına nasıl işlenir?
• Tekrarlayan maliyet etkileriyle kim ilgilenmeli ve bu nasıl yapılmalıdır?
• Uygunsuz bağışlar nasıl bertaraf edilmelidir?        

Bağışlanan tıbbi ekipman ihtiyacını belirtin: Alıcı, ihtiyaçları net bir şekilde tanımlamak ve gerekli miktarları doğru bir şekilde belirterek bunları önceliklendiren talebi dikkatli bir şekilde hazırlamaktan sorumludur.

Bir lider bağışçı belirleyin: Bağışçılar arasındaki koordinasyon çok önemlidir ve bu amaçla bağışçıların bir öncü bağışçı belirlemesi önerilir. Koordineli bağışlar, ek yardım ihtiyacını belirlemeyi de kolaylaştırabilir.

–Tıbbi Ekipman Bağış Şartları ve Kriterleri

Bir ekipmanı bağış için hazır hale getirmeden önce, potansiyel bağışçının ekipman hakkında eleştirel bir değerlendirme yapması çok önemlidir. İşe yaramaz ve güvenli olmayan ekipmanı bir yerden başka bir yere taşımak yalnızca değerli kaynakların israfı değildir, aynı zamanda ilgililerin oluşturmaya çalıştığı iyi niyet ve güveni de zedeler(11).

Genel kalite: Bağışçı, bağışlanan sağlık ekipmanının sistem ve alt sistem seviyelerinde tam olarak çalışır durumda olmasını ve gerekli tüm aksesuar ve malzemelerin mevcut olmasını sağlamalıdır.

Güvenlik ve standartlar: Tüm sağlık bakım ekipmanı, üretici tarafından sağlanan mevcut güvenlik ve performans özelliklerini karşılamalı veya aşmalıdır. Gerekirse, Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) ve Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) gibi uluslararası kuruluşlar tarafından ilan edilen standartları karşılamalıdırlar. Bağış yapan ülkenin uygun düzenleyici kurumu tarafından onaylanmamış ekipman bağışlanmamalıdır.

Modası geçme: En az iki yıl, tercihen dört yıl üreticinin satış desteği gereklidir. Bu destek, yedek parçaları, aksesuarları (tekrar kullanılabilir veya tek kullanımlık) ve sorun giderme, onarım ve bakım yardımını içermelidir.

Uygun teknoloji: Gelişmekte olan ekonomilerin tıbbi ekipman sağlamasını değerlendirirken, potansiyel bağışçılar bu tür ekipmanlarda aşağıdaki istenen özellikleri tercih etmelidir:

• Kolay kullanımlı olması,
• Minimum sayıda aksesuar içermesi,
• Alıcı ülkede uygun maliyetli kullanım malzemelerinin (özellikle tek kullanımlık) olması,
• Alıcı ülkenin sağlık sistemine uygun olması,
• Düşük enerji tüketimi,
• Çevreye karşı zararsız olması,
• Bakımının kolay olması.

Operasyon gereksinimi: Bağışçı, bağışlanacak ekipmanı çalıştırmak için gerekli olacak kablolar, reaktifler, filtreler, elektrotlar ve kayıt kâğıdı gibi tüm gerekli alt sistemleri alıcıya bildirmelidir. Ekipmanın performansını ve doğruluğunu sağlamak için genellikle test ekipmanı ve kalibrasyon standartları gerekir. Ekipmanın kalan kullanım ömrü boyunca bu öğelerin kullanılabilirliği tespit edilmelidir. Yine, bu tür bir eğitime ihtiyaç duyulacaksa operatör eğitimi açıkça belirtilmelidir.

Bakım gereksinimi: Bağışçı, teknisyen eğitimi, özel aletler, önleyici bakım malzemeleri ve gerekli olan test ve kalibrasyon ekipmanı gibi ayrıntılı bakım gereksinimlerinin yanı sıra önerilen önleyici bilgiler de dahil olmak üzere gerekli belgeleri sağlayabilmesi için kendi hizmet personelinden rehberlik almalıdır.

Özel gereksinimler: Ekipmanın doğru kullanımı için özel gereksinimler tanımlanmalı ve alıcıya iletilmelidir. Bunlara hava veya su soğutması, elektrik gücü, su kalitesi, mekanik yerleşim, radyasyon veya akustik koruma gereksinimleri dahildir, ancak bunlarla sınırlı değildir.

–Tıbbi Ekipman Bağışlarının Lojistik Yönetimi

Bağışçılar tarafından tıbbi ekipmanların lojistik yönetimine dair dikkat edilmesi gereken temel unsurlar şunlardır(11):

• Bağışçı, bağışlanacak ekipmanı paketlemeden önce, ekipmanın güvenli olduğundan ve üreticinin teknik özellikleri dahilinde çalıştığından emin olmalıdır. Ayrıca tüm aksesuar ve sarf malzemeleri kontrol edilmelidir. Ekipmanın çalışması için gerekli tüm yazılımlar dahil edilmelidir. Varsa slaytlar, kitaplar ve video kasetler gibi eğitim yardımcıları sağlanmalıdır.
• Hasta materyali içerebilecek ekipman, paketleme ve nakliye öncesinde uygun şekilde temizlenmelidir. Radyoaktif kaynaklar kaldırılmalı ve özel nakliye konteynırlarında (dışarıda radyoaktif işaretli) uygun şekilde paketlenmelidir. Sıvılar süzülmeli ve kırılgan kısımlar büyük özenle paketlenmelidir.
• Bağışlanan ekipmanın, nakliye sırasındaki hasarını en aza indirmek için nakliye yöntemine uygun olarak paketlenmesi gerekmektedir. Yüzey nakliyesi için su geçirmez ambalaj ve tahta sandıklar bir zorunluluktur.
• Raf ömrü sınırlı olan malzemeler gerektiğinde ayrıca sevk edilmeli ve alıcı bu durum hakkında bilgilendirilmelidir.
• Gönderici, ilgili paketlerin içindeki her şeyi listelemeli ve gönderinin bir bağış olduğunu açıkça belirtmelidir.
• Tüm belgelerin, ekipmanı kullanacak ve bakımını yapacak personel tarafından yaygın olarak anlaşılan bir dilde sağlanması gerekmektedir. Gerekirse çevirileri sağlanmalıdır. Cihaz kontrollerinin, sayaçların ve etiketlerin aynı dilde olması veya dönüşüm etiketlerinin sağlanması gerekmektedir. En azından çevrilmiş terimlerin bir listesi eklenmelidir.

Alıcılar tarafından tıbbi ekipmanların lojistik yönetimine dair dikkat edilmesi gereken temel unsurlar şunlardır(11):

• Gümrük işlemleri alıcının sorumluluğundadır. Özel belgelere ihtiyaç duyulduğunda, alıcının bunu sevkiyattan önce talep etmesi gerekmektedir.
• Gönderi alıcıya ulaştığında, alıcının tüm paketleri ve içindekileri hasar açısından incelemeli ve içeriğin sağlam olduğunu ve hiçbir şeyin eksik olmadığını doğrulaması gerekmektedir. Ekipman teknik olarak karmaşıksa, alıcı, hasar riskini azaltmak için ambalajın açılmasını ve doğrulamanın teknik olarak yetkin ve bilgili bir kişi tarafından (gerekirse üreticinin temsilcisi tarafından) yapılmasını sağlamalıdır. Makbuz bağışçıya teyit edilmelidir. Herhangi bir usulsüzlük derhal bağışçıya ve sigorta talepleri için nakliye şirketine bildirilmelidir.
• Kurulumun, teknik açıdan yetkin bir kişi tarafından, bağışçıdan alınan talimatlara göre yapılması gerekmektedir. Ekipmanın daha sonra, yeterli eğitime sahip profesyoneller tarafından iyi sağlık bakım teknik hizmetleri uygulamasının normal ilkelerine uygun olarak devreye alınması gerekir.
• Ekipman hizmete girdikten sonra alıcının, ekipmanın kalan kullanımını ömrü boyunca güvenli ve etkin bir çalışma koşulunda muhafaza edilmesini sağlamak için bir periyodik muayene, bakım ve kalibrasyon programı dahilinde uygulaması gerekmektedir.

5.Sonuç

Afetlerde tıbbi ekipman ve ilaç bağışları, afetzedelerin hayatta kalabilirliğini ve esenliğini en temelden etkileyen yardımlardandır. Bu nedenle ilaç ve tıbbi ekipman bağışları için halihazırda bulunan kılavuzlar ve DSÖ yönergeleri yakından takip edilmelidir.

Ulusal veya uluslararası düzeyde acil durum hazırlığının güçlendirilmesi, etkin bir şekilde ilaç ve tıbbi ekipman bağışlarının sağlanmasında önemli bir katkı sağlamaktadır. Alıcının, ihtiyaçlarını belirlemek için bir öncelik listesi oluşturması ve bağışçıların da uygun bir bağış sağlanabilmesi için bu listeye önem göstermesi gerekir.

İlaç bağışlarının kalitesini artırmak için gereksiz ilaç bağışlarından kaçınılmalıdır. ‘Ne kadar çok ilaç bağışlanırsa o kadar iyi olur’ düşüncesi yanlıştır. Fazladan bağışlanan ilaçlar, durumu zorlaştırarak ikincil bir afet riskine yol açabilir. Bağışlanan tıbbi ekipman ve ilaçların yanında diğer en önemli husus bu bağışların yönetimidir. Bağışlanan malzemeler, doğru kişiye, doğru yerde, doğru zamanda iletilmelidir. Yapılan yardım malzemelerinin organizasyonu, korunması, sınıflandırılması ve depolanması için lojistik faaliyet esasları göz önünde bulundurulmalıdır.

6.Kaynaklar