Yaşlı Travma Hastası Neden Özeldir?

  • Göksel Aydoğan
  • 18 Ekim 2023
  • Genel
  • 189

Gelişmiş ülkelerde azalan doğum oranları, kronik hastalık bakımındaki ilerlemeler 60 yaş ve üzerindeki nüfusun gözle görünür bir şekilde artışına neden olmuştur (1). Çoğunlukla aktif yaşam tarzına sahip bu bireylerin gençlere göre ciddi sakatlık ve ölüm riski oluşturabilecek şiddeti düşük yaralanmalara karşı toleransı daha az olup, oluşabilecek komplikasyon riski yükseklik gösterebilir (2).

Bu durum geriatrik bireylerin (yazımızda geriatrik hasta kavramı için birçok literatür örneğindeki gibi 65 ve üstü kabul edilmiştir (3,4) ) travma durumlarında değerlendirilmesini ve yönetimini özel kılmaktadır. 

Travma epidemiyolojisi ve mekanizması

Geriatrik hasta travmalarında; düşmeler, motorlu taşıt kazaları, yanıklar, künt ve penetran travmalar ve daha nadir olarak fiili saldırılar önde gelen nedenler olarak sayılabilir (5). Sayılan nedenler arasında düşmeler yaklaşık %65’lik kısmı oluşturup, aynı seviyeden düşme başta gelen neden olarak kabul edilmektedir. Bu duruma bağlı sıklıkla femur gibi uzun kemik kırıkları ve pelvis kırıklarıyla karşılaşılırken, mortalite oranı %7 olarak belirlenmiştir (6). ABD ‘de yapılan bir kohort çalışması ise düşme ile tekrar acil servis başvuru oranlarını 2013-2014 yılı için %14,4 olarak kaydetmiştir (7). Araç kazalarına bağlı ölümler geriatrik hastalarda travmaya bağlı en yüksek ölüm oranına sahip olup, bunların çoğunluğu yaya olarak geçirilen kazalardır (5). Bu durumda oluşan kot kırıkları, servikal vertebra yaralanmaları, pelvis ve ekstremite yaralanmaları önde gelen travma nedenleridir (8).

Yanıklar genç hastalarla karşılaştırıldığında, geriatrik hastalarda ölümcül sonuçlanabilir. Batı Çin Hastanesi Yanık Merkezi’ne 2003-2009 yılları arasında başvuran geriatrik hastaların retrospektif incelemesinde alev yanıkları (%51,5), haşlanma yanıkları (%37,9), elektrik yanıkları (%4,9) ve kimyasal yanıklar (%2,9) düzeyinde belirlenmiş olup, bu yanıklar en çok ev (mutfak) ve işyerinde meydana gelmiştir. Bu başvurularda yanık yüzdesi %0-10 arası olanların oranı %52,5’i iken, %50’nin üzerinde yanık yüzdesi olanlar %11,7’lik grubu oluşturmuştur (9).

Fiili saldırılarda ise, yetişkin istismarı ve intihar girişimi önde gelen nedenler arasındadır. Yaşlı istismarı; fiziksel, cinsel, duygusal/psikolojik ihmal ve mali istismar şeklinde olabilmektedir (10). 

Geriatrik hastalarda zamanla oluşan fizyolojik değişiklikler stres durumlarında genç bireylere göre farklı metabolik cevap oluşmasına neden olmaktadır. Bu durumla ilgili oluşabilecek değişiklikler tablo-1’de özetlenmiştir.

Tablo-1: Geriatrik travma hastalarında fizyolojik değişiklikler.

Organ sistemiDeğişikliklerSonuçlar
PULMONERAzalmış vital kapasiteAzalmış zorlu ekspirasyon hacmiDaha küçük alveolar yüzey alanıAzalmış kompliyansAzalmış solunum rezervi
KARDİYAKAzalmış kalp debisiKatekolaminlere duyarlılığın azalmasıAzalmış kalp rezerviHayati belirtiler yaralanmanın ciddiyetini yansıtmayabilir
BÖBREKAzalan glomerüler filtrasyon hızıAzalmış böbrek kütlesiArtan travmatik yaralanma riskiKontrasta bağlı nefropati riskinde artışAşırı sıvı yüklenmesine karşı artan duyarlılıkBazı ilaçların klirensinde azalma
HEPATİKAzalmış hepatik fonksiyonBazı ilaçların klirensinde azalma
GASTROİNTESTİNALAzalan ağrı hissiKarın duvarı kaslarının artan gevşekliğiPeritoneal belirtiler olmadan önemli abdominalyaralanma potansiyeli
BAĞIŞIKLIKBozulmuş bağışıklık tepkisiArtan enfeksiyon riski
KAS-İSKELETKas kütlesi kaybıOsteoporozKırık riskinde artış
NÖROLOJİKAzalan oto-düzenleme yeteneğiBeyin atrofisiAzalan serebral perfüzyondan yaralanmaya karşı artan duyarlılıkGizli yaralanma riskinde artış

Yukarıda sayılan fizyolojik değişikliklere ek olarak, hastalarda ilaç kullanım ve kronik hastalık öyküsü yaşlı travma hastalarının yönetimini zorlaştıran diğer faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin antitrombositer ve antikoagülan ilaçlar, kalsiyum kanal blokörleri, beta blokörler, ve glukokortikoidler kullanımı hem bazı fizyolojik cevapları maskelemekte hem de mortalite oranlarında değişiklik yapmaktadır (11). Ayrıca kardiyak, renal, hepatik hastalıklar travma durumlarında mortalite oranlarını en fazla arttıran durumlar olarak başı çekmektedir (12).

Tüm bunlara bağlı olarak yaşlı hastalardaki zayıflıklar ve travmanın bu hastalardaki sonuçlarını tahmin etmeyi amaçlayan çeşitli puanlama sistemi geliştirilmiştir. Travmaya Özel Kırılganlık İndeksi (TSFI) olarak adlandırılan ölçüm örneği (Tablo-2) bunlardan biri olup; komorbidite, günlük aktivite, sağlık tutumu, fonksiyon ve beslenme gibi çeşitli faktörlerin kombinasyonundan oluşmaktadır (13).

Tablo-2: Travmaya Özgü Kırılganlık İndeksi (TSFI).

TFSI ‘nın geriatrik travma hastalarının taburculuk düzenlemelerini planlamada klinisyenlere yardımcı olabileceğine dair çalışmalar bulunmaktadır (14). Yaşlı travma hastalarının travma sonrası yetersiz triyaj sorunu, doğru bir şekilde değerlendirilmesi noktasındaki hatalar ve yetersiz anamnez, bu hastaların mortalite oranları üzerinde önem arz eden durumlardan biridir (15). 2011 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ulusal uzman panelinde yayınlanan ‘’Yaralı Hastaların Saha Triyajına İlişkin Kılavuzlar’’ isimli yazıya aynı yıl Amerikan Travma Cerrahları Derneği Komitesi’nin geriatrik grup için ek önerileri olmuştur (16). Bu öneriler:

– Ciddi hasar ve ölüm riski yaşla beraber artar.

– Sistolik kan basıncının (SKB) 110 mmHg’den az olması, şok durumunu gösterebilir ve daha kötü sonuçlarla ilişkilidir.

– Düşük enerjili mekanizmalar (aynı seviyeden düşme gibi) bile ciddi yaralanmalara yol açabilir.

– Travma triyaj araçlarının yaşlı popülasyondaki ayrım gücü yetersizdir (16,17).

Öyleyse yaşlı hastalar nasıl nakledilmeli, gençlerden farkı ne olmalı? 

Geriatrik hastalarda travma değerlendirmelerinde yapılan temel yanlışlardan biri yaşlı erişkin hastaların azalan fizyolojik kapasitelerinin hesaba katılarak değerlendirilmesi sorunudur. Kalp hızı, nabız, görme, işitme sorunları, azalmış kas ve kemik yoğunluğu, metabolik hastalıklar vb. parametreler geriatrik hasta değerlendirmesinde önem arz etmektedir. Brooks ve ark. yaptıkları çalışmada kendi seviyesinden düşmeye bağlı yaralanan ve triyajı tam olarak yapılmamış geriatrik hastaların ölüm oranının, daha ciddi mekanizmalarla yaralanan ve travma ekibi tarafından triyajı tam olarak yapılan genç yetişkinlere göre daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur (18). Bu durumda geriatrik hastalarda birincil ve ikincil bakının önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Birincil bakıda tüm hastalarda da uygulanan ABCDE (Airway- Breathing – Circulation – Disabilty – Exposure) geriatrik hastalarda da uygulanmakta olup, bazı dikkat edilmesi gereken durumlar mevcuttur. Bunlardan ilki geriatrik hastaların resüsitatif önlemlere iyi yanıt verdiği ve buna bağlı agresif tedavinin yerinde olacağıdır. Ancak hipoksi, hiperkarbi ve asidoza yaşlılar tarafından verilen künt tepkilerin tedavi sürecinde gecikmeye neden olması olasıdır (19, 20). Diğer önemli durumlar; ağız açıklığı kısıtlılığı, takma dişler, yaşlılarda azalan solunum rezervine bağlı yüksek akışlı oksijen verilmesinin önemidir (21). Buna ek olarak Non invaziv mekanik ventilasyon (NIMV) kullanımının uygun hastalarda acil entübasyonu geciktirmesi açısından yararlılığının yüksek olduğu, ancak yine de acil entübasyon gerekliliği olursa benzodiazepinler, barbitüratlar gibi kardivasküler depresyon oluşturabilecek ilaç dozlarının yarıya yakın dozda kullanılması hususudur (22).

Geriatrik hastalardaki hemodinamik farklılıklar ayrı bir sorun teşkil etmektedir. Örneğin hipertansif bir hastada normotansif bir durumun hipotansif durumu maskelemesi ya da beta blokörler gibi antihipertansif ilaçların taşikardi yanıtını maskelemesi sayılabilecek nedenlerden bazılarıdır (23). Ayrıca mental durum değişiklikleri, takipne, gecikmiş kapiller dolum ve azalan idrar çıkışı gibi belirtiler hipoperfüzyonu ve şoku yansıtabilmesi açısından yaşlılarda daha duyarlı durumlardır (24). Bu noktada hemoglobin, biyokimya, kan gazı takibi, yatak başı USG’ ye başvurmak önem kazanmakta ve yanılgıya düşmemek açısından yararlı olmaktadır (25, 26). Hastalarda sıvı resüstasyonu dikkat edilecek ayrı bir konudur. Aşırı sıvı verilmesinden kaçınılmalı, 500-1000 ml arasında yavaş infüzyonun dekompanzasyon olmaması açısından yararlı olacağı düşünülmektedir. Ancak hipotansiyon veya hipoperfüzyon belirtileri derinleşirse, kan ürünlerinin transfüzyonuna erken başlamak esastır. Hohle ve ark. 65 yaş ve üzerinde 3134 hasta üzerinde yaptığı çalışmada eritrosit süspansiyon (ES) ve taze donmuş plazmanın (TDP) 24 saatlik mortalite üzerine yararı gösterilmiştir (27).

Ağrı algısı bozulan geriatrik hastalarda ikincil bakı önemlidir. Bu noktada akılda tutulması gereken yaralanmalar; kafa yaralanması, servikal omurga yaralanmaları, klavikula, kot, pelvis fraktürleri ve yanıklar olarak sıralanabilir. Florio ve ark., 65 yaş ve üzeri 4554 hasta üzerinde yaptığı araştırmaya göre en sık kafa ve yüz travmaları gözlemlenirken bunları üst ve alt ekstremiteler izlemiştir (28). Ağrısı olan geriatrik hastalarda analjezinin zamanlaması önemlidir. Zamudio ve ark. 65 yaş ve üzeri 2248 hastayı incelediği çalışmada analjezinin erken başlatılmasının geriatrik travma hastalarında komplikasyonları ve kaynak kullanımını azalttığı vurgulanmıştır (29). Bunun için opioid grubu ilaç tercihi ilk sıradadır. Bu grup ilaçlar arasında fentanil ilk tercih olarak karşımıza çıkarken, hidromorfin ve morfin diğer tercihlerdir. Ancak solunum depresyonu ve nöbet riski nedeniyle daha dikkatli kullanım ve takibi gerekmektedir. Geriatrik hastalarda bu duruma böbrek veya karaciğer fonksiyonunda azalma ve vücut yağ dağılımındaki değişkenlik neden olmakta, bu durumda verilen dozlar sağlıklı genç erişkinlere göre %30-50 oranında azaltılmaktadır (30).

Geriatrik travma hastalarında tanı, takip ve mortalite tahmininde hemogram, biyokimya, kan gazı ve laktat önemli olsa da, genç yetişkinlere göre küçük travmalardan kaynaklanan ciddi yaralanmalara karşı daha hassas olan bu hastalarda, görüntüleme yöntemleri komplike hastaların teşhisinde ayrı bir öneme sahiptir (31). Geriatrik hastaların aynı travmalardan etkilenme oranı genç erişkinlere göre daha yüksektir. Ancak kafa, servikal, göğüs, abdominal, pelvis travmalarında dikkat edilmesi gereken hususlar yaşlı hastalarda daha fazla dikkat gerektirmektedir. Kafa travması, kanama riski açısından yaşlı hastalarda erken tanınması gereken durumların başında gelmektedir. Erken konulamayan tanı hem mortalite hem de ileri dönem palyatif bakım oranında artışa neden olur. LeBlanc ve ark. tarafından yapılan çalışmada geriatrik hastalarda minör ya da majör kafa travmasına bağlı olarak ciddi sakatlık veya ölüm ile sonuçlanan durumlar %80 oranında rapor edilmiştir (32). Tüm bunlara bağlı olarak, yaşlı hastalarda değerlendirme ve görüntüleme sayısını azaltmak için New Orleans, Kanada ve NEXUS II gibi kriterler kullanılsa da bilgisayarlı tomografi (BT) hali hazırda en sık başvurulan tetkik olarak karşımıza çıkmaktadır (33). Yaşlı hastalarda servikal stenoz, dejeneratif romatoid ve osteoartrit gibi hastalıklara bağlı olarak karşılaşabileceğimiz bir diğer yaralanma çeşidi servikal omurga yaralanmalarıdır. Servikal yaralanmalarda Tip 2 odontoid kırıklar en sık oluşan kırık tipidir. Bu tip yaralanmalarda duyarlılık açısından BT yine en sık kullanılan görüntüleme yöntemidir (34, 35). Servikal kord yaralanmalarında yaşanan hiperekstansiyon durumlarına bağlı üst ekstremitelerde orantısız olarak daha fazla motor bozuklukla kendini gösteren santral kord sendromu akılda tutulması gereken bir diğer husustur (36). Göğüs travmalı geriatrik hastalarda kot kırıkları, künt travmaya bağlı akciğer (AC) kontüzyonları oluşmaktadır. Akciğer kontüzyonlarında ve non deplese tekli kot kırıklarında hipoksi açısından takip önerilirken, 3 veya daha fazla kosta kırığı olan geriatrik hastalara yoğun bakım takibi önerilmektedir (37). Geriatrik hastalarda abdominal yaralanmalarda fizik muayene önemli olsa da, güvenilirliği birçok noktada sorgulanabilir. Bu nedenle yaralanma şüphesi olmasa da, yaşlılarda USG ile değerlendirme uygundur. Ancak stabil hastada karın içi özellikle solid organ (dalak, KC gibi) başta olmak üzere organ yaralanması düşünülüyorsa BT ile inceleme öncelikli düşünülmelidir (38, 39). Tabi ki genç hastalarda olduğu gibi geriatrik hastalarda kontrast nefropatisi, hipovolemi, kronik böbrek yetmezliği (KBY) riskleri göz önünde bulundurulmalıdır (40). Yaşlılarda özellikle kanamaya bağlı ölüm riskinin 4 kat artabildiği bir diğer travma durumu pelvis kırıklarıdır (41). Bu nedenle aksi ispat edilene kadar pelvis kırığı olan her geriatrik hasta anstabil olarak kabul edilmelidir. Yaşlı hastalarda pelvis kırık tespitinde direkt grafi yeterli iken, komplike durum tespiti için BT ve MR kullanımı önerilmektedir (42). Pelvis kırıkları, kanama riski yüksek ve transfüzyon ihtiyacı olan bir durum olarak düşünülmekte olup hastane yatış ve takibi gerekmektedir (43).

Yaşlı hastalarda antikoagulan ilaç kullanımının yaygınlığı bu tip hastalarda minör travmaya bağlı geç dönem kanamaya karşı uyanık olmamızı gerektirmektedir (44). Bu tip hastalarda 12 saatlik gözlem süresi önerilmekte iken, Menditto ve ark. tarafından yapılan çalışma ilk BT taraması negatif olan hastaların 24 saatlik gözlem ve sonrasında ikinci BT taramasının gecikmiş kanama vakalarının çoğunu tanımlayabileceğini ortaya koymuştur (45). Hayatı tehdit eden travmalı hastalarda diğer önemli husus INR değerindeki sapmalar olup, bunun hızla düzeltilmesi önerilmektedir. Bu amaçla taze donmuş plazma (TDP), K vitamini, kriyopresipitat, protrombin kompleksi (PCC) ve faktörü VIIa kullanılmaktadır. Öncelikle küçük hacimlerde TDP ve 10 mg’a kadar K vitamini ilk öneridir. Daha acil kanama durumlarında ise, PCC ve faktör VII ilk tercih olarak yerini almaktadır (46-48).

Sonuç

65 yaş ve üstü olarak kabul edilen geriatrik hasta grubu, genç erişkinlere göre anatomik ve fizyolojik değişimler, kullanılan ilaç rejimlerine bağlı olarak minör travmalar dahil olmak üzere travmatik durumlara daha hassastırlar. Yaralanmalara verilen yanıt kapasitesinin azalması yaşlıları travmatik durumlarda daha özel hale getirmektedir. Geriatrik hastaların değerlendirmesinde yapılan temel hatalar yetersiz triyaj ve anamnez olarak karşımıza çıkarken bu noktada birincil ve ikincil bakının önemi bir kez daha anlaşılmaktadır. Geriatrik hastalarda ABCD değerlendirmesi, rutin kan takibi, radyolojik incelemeler, gereklilik halinde kan transfüzyonu ve ilaç kullanımı iyi değerlendirilmesi gereken diğer hususlardır.

Kaynaklar

  1. Cerreta F, Eichler HG, Rasi G. Drug policy for an aging population–the European Medicines Agency’s geriatric medicines strategy. N Engl J Med. 2012 Nov 22;367(21):1972-4. doi: 10.1056/NEJMp1209034. PMID: 23171092.
  2. Lustenberger T, Talving P, Schnüriger B, Eberle BM, Keel MJ. Impact of advanced age on outcomes following damage control interventions for trauma. World J Surg. 2012 Jan;36(1):208-15. doi: 10.1007/s00268-011-1321-2. PMID: 22037692.
  3. Mohile SG, Dale W, Somerfield MR, Schonberg MA, Boyd CM, Burhenn PS, Canin B, Cohen HJ, Holmes HM, Hopkins JO, Janelsins MC, Khorana AA, Klepin HD, Lichtman SM, Mustian KM, Tew WP, Hurria A. Practical Assessment and Management of Vulnerabilities in Older Patients Receiving Chemotherapy: ASCO Guideline for Geriatric Oncology. J Clin Oncol. 2018 Aug 1;36(22):2326-2347. doi: 10.1200/JCO.2018.78.8687. Epub 2018 May 21. PMID: 29782209; PMCID: PMC6063790.
  4. Boyle HJ, Alibhai S, Decoster L, Efstathiou E, Fizazi K, Mottet N, Oudard S, Payne H, Prentice M, Puts M, Aapro M, Droz JP. Updated recommendations of the International Society of Geriatric Oncology on prostate cancer management in older patients. Eur J Cancer. 2019 Jul;116:116-136. doi: 10.1016/j.ejca.2019.04.031. Epub 2019 Jun 10. PMID: 31195356.
  5. Labib N, Nouh T, Winocour S, Deckelbaum D, Banici L, Fata P, Razek T, Khwaja K. Severely injured geriatric population: morbidity, mortality, and risk factors. J Trauma. 2011 Dec;71(6):1908-14. doi: 10.1097/TA.0b013e31820989ed. PMID: 21537212.
  6. Sterling DA, O’Connor JA, Bonadies J. Geriatric falls: injury severity is high and disproportionate to mechanism. J Trauma. 2001 Jan;50(1):116-9. doi: 10.1097/00005373-200101000-00021. PMID: 11231681.
  7. Hoffman GJ, Liu H, Alexander NB, Tinetti M, Braun TM, Min LC. Posthospital Fall Injuries and 30-Day Readmissions in Adults 65 Years and Older. JAMA Netw Open. 2019 May 3;2(5):e194276. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2019.4276. PMID: 31125100; PMCID: PMC6632136.
  8. Lee WY, Cameron PA, Bailey MJ. Road traffic injuries in the elderly. Emerg Med J. 2006 Jan;23(1):42-6. doi: 10.1136/emj.2005.023754. Erratum in: Emerg Med J. 2006 Apr;23(4):327. Yee, W Y [corrected to Lee, W Y]. PMID: 16381081; PMCID: PMC2564127.
  9. Liu Y, Chen JJ, Crook N, Yu R, Xu XW, Cen Y. Epidemiologic investigation of burns in the elderly in Sichuan Province. Burns. 2013 May;39(3):389-94. doi: 10.1016/j.burns.2012.04.012. Epub 2012 Jun 4. PMID: 22673117.
  10. Hall J, Karch DL, Crosby A. Elder abuse surveillance: Uniform definitions and recommended core data elements. National Center for Injury Prevention and Control, Division of Violence Prevention. 2016. Available at: https://www.cdc.gov/violenceprevention/pdf/ea_book_revised_2016.pdf (Accessed on January 25, 2021).
  11. Neideen T, Lam M, Brasel KJ. Preinjury beta blockers are associated with increased mortality in geriatric trauma patients. J Trauma. 2008 Nov;65(5):1016-20. doi: 10.1097/TA.0b013e3181897eac. PMID: 19001968.
  12. Woolcott JC, Richardson KJ, Wiens MO, Patel B, Marin J, Khan KM, Marra CA. Meta-analysis of the impact of 9 medication classes on falls in elderly persons. Arch Intern Med. 2009 Nov 23;169(21):1952-60. doi: 10.1001/archinternmed.2009.357. Erratum in: Arch Intern Med. 2010 Mar 8;170(5):477. PMID: 19933955.
  13. Hamidi M, Haddadin Z, Zeeshan M, Saljuqi AT, Hanna K, Tang A, Northcutt A, Kulvatunyou N, Gries L, Joseph B. Prospective evaluation and comparison of the predictive ability of different frailty scores to predict outcomes in geriatric trauma patients. J Trauma Acute Care Surg. 2019 Nov;87(5):1172-1180. doi: 10.1097/TA.0000000000002458. PMID: 31389924.
  14. Joseph B, Pandit V, Zangbar B, Kulvatunyou N, Tang A, O’Keeffe T, Green DJ, Vercruysse G, Fain MJ, Friese RS, Rhee P. Validating trauma-specific frailty index for geriatric trauma patients: a prospective analysis. J Am Coll Surg. 2014 Jul;219(1):10-17.e1. doi: 10.1016/j.jamcollsurg.2014.03.020. Epub 2014 Mar 19. Erratum in: J Am Coll Surg. 2016 Mar;222(3):336. PMID: 24952434.
  15. Bardes JM, Benjamin E, Schellenberg M, Inaba K, Demetriades D. Old Age With a Traumatic Mechanism of Injury Should Be a Trauma Team Activation Criterion. J Emerg Med. 2019 Aug;57(2):151-155. doi: 10.1016/j.jemermed.2019.04.003. Epub 2019 May 9. PMID: 31078345.
  16. Sasser SM, Hunt RC, Faul M, Sugerman D, Pearson WS, Dulski T, Wald MM, Jurkovich GJ, Newgard CD, Lerner EB; Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Guidelines for field triage of injured patients: recommendations of the National Expert Panel on Field Triage, 2011. MMWR Recomm Rep. 2012 Jan 13;61(RR-1):1-20. PMID: 22237112.
  17. Goodmanson NW, Rosengart MR, Barnato AE, Sperry JL, Peitzman AB, Marshall GT. Defining geriatric trauma: when does age make a difference? Surgery. 2012 Oct;152(4):668-74; discussion 674-5. doi: 10.1016/j.surg.2012.08.017. PMID: 23021136; PMCID: PMC4070315.
  18. Brooks SE, Peetz AB. Evidence-Based Care of Geriatric Trauma Patients. Surg Clin North Am. 2017 Oct;97(5):1157-1174. doi: 10.1016/j.suc.2017.06.006. PMID: 28958363.
  19. Scalea TM, Simon HM, Duncan AO, Atweh NA, Sclafani SJ, Phillips TF, Shaftan GW. Geriatric blunt multiple trauma: improved survival with early invasive monitoring. J Trauma. 1990 Feb;30(2):129-34; discussion 134-6. PMID: 2304107.
  20. McKinley BA, Marvin RG, Cocanour CS, Marquez A, Ware DN, Moore FA. Blunt trauma resuscitation: the old can respond. Arch Surg. 2000 Jun;135(6):688-93; discussion 694-5. doi: 10.1001/archsurg.135.6.688. PMID: 10843365.
  21. Knudson MM, Lieberman J, Morris JA Jr, Cushing BM, Stubbs HA. Mortality factors in geriatric blunt trauma patients. Arch Surg. 1994 Apr;129(4):448-53. doi: 10.1001/archsurg.1994.01420280126017. PMID: 8154972.
  22. https://www.uptodate.com/contents/rapid-sequence-intubation-in-adults-for-emergency-medicine-and-critical-care?topicRef=87285&source=see_link
  23. https://www.uptodate.com/contents/normal-aging?topicRef=87285&source=see_link
  24. https://www.uptodate.com/contents/approach-to-shock-in-the-adult-trauma-patient?topicRef=87285&source=see_link
  25. Callaway DW, Shapiro NI, Donnino MW, Baker C, Rosen CL. Serum lactate and base deficit as predictors of mortality in normotensive elderly blunt trauma patients. J Trauma. 2009 Apr;66(4):1040-4. doi: 10.1097/TA.0b013e3181895e9e. PMID: 19359912.
  26. https://www.uptodate.com/contents/emergency-ultrasound-in-adults-with-abdominal-and-thoracic-trauma?topicRef=87285&source=see_link
  27. Hohle RD, Wothe JK, Hillmann BM, Tignanelli CJ, Harmon JV, Vakayil VR. Massive blood transfusion following older adult trauma: The effect of blood ratios on mortality. Acad Emerg Med. 2022 Dec;29(12):1422-1430. doi: 10.1111/acem.14580. Epub 2022 Aug 25. PMID: 35943831; PMCID: PMC10087121.
  28. Gioffrè-Florio M, Murabito LM, Visalli C, Pergolizzi FP, Famà F. Trauma in elderly patients: a study of prevalence, comorbidities and gender differences. G Chir. 2018 Jan-Feb;39(1):35-40. doi: 10.11138/gchir/2018.39.1.035. PMID: 29549679; PMCID: PMC5902142.
  29. Proaño-Zamudio JA, Argandykov D, Renne A, Gebran A, Ouwerkerk JJJ, Dorken-Gallastegi A, de Roulet A, Velmahos GC, Kaafarani HMA, Hwabejire JO. Timing of regional analgesia in elderly patients with blunt chest-wall injury. Surgery. 2023 Oct;174(4):901-906. doi: 10.1016/j.surg.2023.07.006. Epub 2023 Aug 13. PMID: 37582669.
  30. https://www.uptodate.com/contents/pain-control-in-the-critically-ill-adult-patient?topicRef=87285&source=see_link
  31. Sadro CT, Sandstrom CK, Verma N, Gunn ML. Geriatric Trauma: A Radiologist’s Guide to Imaging Trauma Patients Aged 65 Years and Older. Radiographics. 2015 Jul-Aug;35(4):1263-85. doi: 10.1148/rg.2015140130. Epub 2015 Jun 12. PMID: 26065932.
  32. LeBlanc J, de Guise E, Gosselin N, Feyz M. Comparison of functional outcome following acute care in young, middle-aged and elderly patients with traumatic brain injury. Brain Inj. 2006 Jul;20(8):779-90. doi: 10.1080/02699050600831835. PMID: 17060145.
  33. Mack LR, Chan SB, Silva JC, Hogan TM. The use of head computed tomography in elderly patients sustaining minor head trauma. J Emerg Med. 2003 Feb;24(2):157-62. doi: 10.1016/s0736-4679(02)00714-x. PMID: 12609645.
  34. McCallum J, Eagles D, Ouyang Y, Ende JV, Vaillancourt C, Fehlmann C, Shorr R, Taljaard M, Stiell I. Cervical spine injuries in adults ≥ 65 years after low-level falls – A systematic review and meta-analysis. Am J Emerg Med. 2023 May;67:144-155. doi: 10.1016/j.ajem.2023.02.008. Epub 2023 Feb 10. PMID: 36893628.
  35. Reinhold M, Bellabarba C, Bransford R, Chapman J, Krengel W, Lee M, Wagner T. Radiographic analysis of type II odontoid fractures in a geriatric patient population: description and pathomechanism of the “Geier”-deformity. Eur Spine J. 2011 Nov;20(11):1928-39. doi: 10.1007/s00586-011-1903-6. Epub 2011 Jul 28. PMID: 21796396; PMCID: PMC3207349.
  36. Harrop JS, Sharan A, Ratliff J. Central cord injury: pathophysiology, management, and outcomes. Spine J. 2006 Nov-Dec;6(6 Suppl):198S-206S. doi: 10.1016/j.spinee.2006.04.006. PMID: 17097539.
  37. Tignanelli CJ, Rix A, Napolitano LM, Hemmila MR, Ma S, Kummerfeld E. Association Between Adherence to Evidence-Based Practices for Treatment of Patients With Traumatic Rib Fractures and Mortality Rates Among US Trauma Centers. JAMA Netw Open. 2020 Mar 2;3(3):e201316. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2020.1316. PMID: 32215632; PMCID: PMC7707110.
  38. Hamada SR, Delhaye N, Kerever S, Harrois A, Duranteau J. Integrating eFAST in the initial management of stable trauma patients: the end of plain film radiography. Ann Intensive Care. 2016 Dec;6(1):62. doi: 10.1186/s13613-016-0166-0. Epub 2016 Jul 11. PMID: 27401440; PMCID: PMC4940356.
  39. Soto JA, Anderson SW. Multidetector CT of blunt abdominal trauma. Radiology. 2012 Dec;265(3):678-93. doi: 10.1148/radiol.12120354. PMID: 23175542.
  40. Aspelin P, Aubry P, Fransson SG, Strasser R, Willenbrock R, Berg KJ; Nephrotoxicity in High-Risk Patients Study of Iso-Osmolar and Low-Osmolar Non-Ionic Contrast Media Study Investigators. Nephrotoxic effects in high-risk patients undergoing angiography. N Engl J Med. 2003 Feb 6;348(6):491-9. doi: 10.1056/NEJMoa021833. PMID: 12571256.
  41. Henry SM, Pollak AN, Jones AL, Boswell S, Scalea TM. Pelvic fracture in geriatric patients: a distinct clinical entity. J Trauma. 2002 Jul;53(1):15-20. doi: 10.1097/00005373-200207000-00004. PMID: 12131383.
  42. Rehman H, Clement RG, Perks F, White TO. Imaging of occult hip fractures: CT or MRI? Injury. 2016 Jun;47(6):1297-301. doi: 10.1016/j.injury.2016.02.020. Epub 2016 Mar 3. PMID: 26993257.
  43. Callaway DW, Wolfe R. Geriatric trauma. Emerg Med Clin North Am. 2007 Aug;25(3):837-60, x. doi: 10.1016/j.emc.2007.06.005. PMID: 17826220.
  44. Kirsch MJ, Vrabec GA, Marley RA, Salvator AE, Muakkassa FF. Preinjury warfarin and geriatric orthopedic trauma patients: a case-matched study. J Trauma. 2004 Dec;57(6):1230-3. doi: 10.1097/01.ta.0000150839.69648.17. PMID: 15625454.
  45. Menditto VG, Lucci M, Polonara S, Pomponio G, Gabrielli A. Management of minor head injury in patients receiving oral anticoagulant therapy: a prospective study of a 24-hour observation protocol. Ann Emerg Med. 2012 Jun;59(6):451-5. doi: 10.1016/j.annemergmed.2011.12.003. Epub 2012 Jan 14. PMID: 22244878.
  46. Holbrook A, Schulman S, Witt DM, Vandvik PO, Fish J, Kovacs MJ, Svensson PJ, Veenstra DL, Crowther M, Guyatt GH. Evidence-based management of anticoagulant therapy: Antithrombotic Therapy and Prevention of Thrombosis, 9th ed: American College of Chest Physicians Evidence-Based Clinical Practice Guidelines. Chest. 2012 Feb;141(2 Suppl):e152S-e184S. doi: 10.1378/chest.11-2295. PMID: 22315259; PMCID: PMC3278055.
  47. Ansell J, Hirsh J, Hylek E, Jacobson A, Crowther M, Palareti G. Pharmacology and management of the vitamin K antagonists: American College of Chest Physicians Evidence-Based Clinical Practice Guidelines (8th Edition). Chest. 2008 Jun;133(6 Suppl):160S-198S. doi: 10.1378/chest.08-0670. PMID: 18574265.
  48. O’Shaughnessy DF, Atterbury C, Bolton Maggs P, Murphy M, Thomas D, Yates S, Williamson LM; British Committee for Standards in Haematology, Blood Transfusion Task Force. Guidelines for the use of fresh-frozen plasma, cryoprecipitate and cryosupernatant. Br J Haematol. 2004 Jul;126(1):11-28. doi: 10.1111/j.1365-2141.2004.04972.x. PMID: 15198728.

Galeri

Kategoriler

Etiket Bulutu

Önceki Yazı

Yaşlılarda Bası Yaralarının Acil Servis Yönetimi

Sonraki Yazı

Geriatrik Hastalarda Sıvı – Elektrolit Bozuklukları

Paylaş Paylaş