Acil nöbetleri, biyoritminize pek çok değişenden dolayı müdahale eder. Bunların en önemlilerinden biri de yiyip içtiklerinizdir. Zaman kısıtlılığı ve belirsizliği, ulaşılabilen yiyecek ve içeceklerin sınırlığı gibi etmenler nöbette beslenmeyi zorlaştırır. Eğer bilinçli bir düzenleme yapmaz ve ne bulursam onu yerim derseniz, bu nöbette beslenme olmakta çıkar, karnını doyurma haline gelir. İyi beslenme, sadece uzun vadede sağlığınız için değil aynı zamanda o nöbetteki enerjiniz ve konsantrasyonunuz için de elzemdir. Bu bölümde, ülkemiz acilcisi için nöbetlerde pratik beslenme önerilerinde bulunacağız.
Nöbet Neden Yorar?
Biyoritm, sadece uyku ve uyanıklıkla alakalı değildir. Ne zaman yemek yediğimizden, ne zaman ihtiyaç giderdiğimize kadar pek çok günlük insani ihtiyaçlarımız biyoritm sayesinde düzenlenir. Hayatı belli bir rutin içinde olanların beyni için biyoritmi ayarlamak çocuk oyuncağıyken, acilcilerin bu iş için daha çok emek harcaması gerekir. Çünkü nöbetin hangi saatinde nasıl bir vakayı karşımızda bulacağınızı bilemezsiniz ve bunla başa çıkacak enerjiyi her zaman hücrelerinizde bulundurmanız gerekir. Gerekli enerjiniz yoksa bu size nöbetlerde aşırı yorgunluk olarak yansıyacaktır. Buradan sürekli yemek yemeniz gerektiği anlamı çıkmaz!
Neden Nöbetlere Özel Beslenme Gerekir?
Araştırmalar vardiya usulü çalışanlarda, özellikle erkeklerde, tip 2 diyabet riskinin arttığını gösteriyor. Kalitesiz beslenme alışkanlığı yetersiz fiziksel aktiviteyle buluştuğunda sonuç kaçınılmaz. Sakın kendinizi; ‘nöbette çok yoruluyorum, ayaklarıma kara sular iniyor bu da spor sayılır’ diye avutmayın. Fiziksel aktivite de düzenli ve sürekli olmalıdır.
Nöbetçiler! İyi Yemekleri Seçin!
Vardiyanız (shift) ne olursa olsun iyi beslenmeye dikkat edin.
24 saatte en fazla 3 ana öğün sayılabilecek yemek ve iki veya üç tane de atıştırma planlayın.
Nöbette de olsanız, içinde bulunduğunuz vakte uygun beslenin; sabah saatlerinde kahvaltılıkları, öğle saatlerinde ana yemekleri, akşam saatlerinde daha hafif yiyecekleri tercih edin. Gece saat 02.00’de adana dürüm sipariş etmeyin!
Gece geç saatlerde ( normal insanlar o saatlerde uyuyor) midenizi çok fazla şişirecek şeyler yerine kuruyemiş az miktarıyla tok tutabilecek yiyecekleri tercih edin.
Nöbet sonrası uyuyacaksanız, yine saatine uygun normalin 1/3’ü porsiyonunda bir yemek yiyin, böylece aç uyumamış olursunuz ve ağır yemeğin uykunuzun kalitesini bozmasını engellersiniz.
Yemeğinizin porsiyonuna, sanki siz değil de sağlığına dikkat etmesi gereken bir başkası yiyecekmiş gibi bakıp öyle karar verin!
Sadece Hastalara Değil, Kendinize de Sıvı Desteği Sağlayın
Bol bol su için, ne kadar bol derseniz 12 saatlik bir nöbette 1,5 litrelik bir suyu bitirin.
Suyunu çeşitli eklemelerde daha bol içilebilir yapabilirsiniz. İlerde bahsedeceğiz
Kahvenin azı karar çoğu zarar. Granül kahve yerine Türk kahvesi veya filtre kahve tercih edin.
Şekerli, gazlı, tatlandırıcılı içeceklerden uzak durun. Unutmayın nöbette sadece bir tane içiyor olsanız da bu işi ömür boyu yapacaksınız.
Menüyü Oluştururken Dikkat etmeniz Gerekenler
Proteinler:
Proteinin vücut için önemini doktorlara anlatacak değiliz, ancak menüdeki önemini bilmek lazım. Protein içeriği zengin menü sizi nöbette daha uzun süre tok tutar. Nöbetin bedensel yıpratıcı etkilerinden korur. Bazıları sevmese de, paça çorbası gibi kollajenden zengin yemekler yıllarca sürecek yıkım ve yapım sürecinde hammadde olacaktır.
Karbonhidratlar:
Son yılların en tartışmalı besin grubu, hızlı enerji verdiği ve de lezzetli olduğu için çok tercih edilse de endüstriyel üretim aşamasında başında geçenler bu gruba karşı dikkatli olmamızı gerektiriyor. İhtiyacınız olan karbonhidratı doğal kaynaklardan alın. Mesela sabah kahvaltısı için sonu isminin –ella, -elle gibi biten fabrika çıkışı besinler yerine arı kovanı çıkışlı bal tüketin. Dolabınızda bir kavanoz bal bulundurun. Ülkemizde yaygın olmasa da tam tahıllı ekmek tüketin, onu da az tüketin. Gluten sindirimi zor bir proteindir ve çölyak dışı glüten intöleransının yaygınlığının %4-6 olduğu bilinmektedir.
Glisemik İndeks:
Tüm karbonhidratlara GI puanı verilir. Bu, vücudun yiyeceği ne kadar hızlı enerjiye dönüştürebileceğinin bir ölçüsüdür. Düşük GI gıdalar daha uzun ömürlü enerji sağladığı için en sağlıklı seçenektir. Düşük GI gıdalar arasında mercimek, baklagiller, çoğu meyve ve sebze vardır. Ama gazlı içecekler, şekerli hazır atıştırmalıklar, çay-poğaça yoktur!
Lif:
Lif, yediğimiz yemeğin sindirim sistemindeki seyahat süresini uzatıp, daha uzun süre tok kalmamızı ve yemeği daha iyi sindirmemizi sağlar. Bunun için öğünlerinize lifli gıda da ekleyin. Unutmayın, acil serviste iki saatte bir acıkmak ve yemek gibi bir lüksünüz yok.
Şimdi Plan Yapalım
Gündüz nöbeti:
Uyandığında:
İyi bir kahvaltı,
Unutma kahvaltı için 30dk erken kalkmak sana nöbette sağlam bir vücut ve sağlam bir kafa sağlayacaktır.
Nöbet esnasında:
Ağır olmayan bir ana öğün ve glisemik indeksi düşük, atıştırmalar. Hastane yemeği çıkıyorsa, ekmekleri kenara ayırın ve dokunmayın, aşırı yağlı yapılmış yemekleri almayıp çorbayı iki kase alabilirsiniz. Yemek söylemek durumundaysanız seçeneğiniz tamamen bulunduğunuz yere bağlı. En güzeli evden kendi yemeğinizi getirmeye alışmanız olacaktır.
Nöbet çıkışı:
Mangal başında başlamayıp baklavacıda bitmeyen bir akşam yemeği ve bol su tercihen uyumanızı kolaylaştıracağı için yoğurt. Uyumanıza vakit varsa güzel bir çay ve ya kahve zindelik verecektir.
Akşam Nöbeti:
Akşam vaktinde:
Ağır olmayan bir ana öğün ve glisemik indeksi düşük, atıştırmalar ve bol su. Yoğurt ve ayran gibi uyku yapacak besinlerden uzak durulmalı. Kahve ve çay dozunda tüketilmeli.
Gecenin ilerleyen saatleri:
Küçük bir sandviç ve ya evden getirdiğiniz zengin içerikli bir salata. Yörenize göre kuruyemişler. Fındık, ceviz, kurutulmuş meyveler. Yine tekrarlıyoruz, gece 02.00’de adana kebaba ulaşabiliyor olmanız onu yiyebileceğiniz anlamına gelmez!
Nöbet çıkışı:
Küçük bir kahvaltı yapıp biraz da su içip çok geciktirmeden uyu bölümünde anlattığımız şartları sağlayıp uyumalısınız. Kahve ve ya çay içmeyin illa bir şey içecekseniz ayran, süt ve ya taze sıkılmış meyve suyu için.
Uyandıktan sonra:
Normal hayatınızdaki saatine uygun öğünü yiyin.
Azık Önerileri:
Salata:
Mevsim sebzelerinden oluşan salatayı peynir, ton balığı, haşlanmış tavuk veya etle zenginleştirin. İçine ceviz koymanız lezzetini ve davetsiz misafirleri artıracaktır. Sosu eklemeden saklama kabıyla götürün ve buzdolabında saklayın. Yiyeceğiniz zaman sosunu ekleyebilirsiniz. Hem çok lezzetli hem de içine kattığınız ürünlerden dolayı tok tutan bir ara öğün, kimileri için de öğün olacaktır.
Sandviç:
Ekmeği en önemli malzemesi, bulunduğunuz bölgenin en iyisini bulup alın demekten başka çaremiz yok. Ancak ekmeği az içeriği bol olmalı. Ekmeği kabarıksa içini alın. Zemin kata kaşar, üstüne krem peynirle ezip karıştırıp sürülebilir hale getirdiğiniz ton balığı, üstüne de tercihen zeytin ve ya ceviz ekleyebilirsiniz. Sevenler acı biber de ekleyebilir. Ancak marul ve domates gibi sulu sebzeler sandviçinizin ömrünü kısaltacaktır.
Sebze Çubukları:
Çok eğlenceli atıştırmalıklar olup şiddetle tavsiye ederiz. Mesela, havuç, salatalık, kırmızıbiber, kereviz, brokoli (çubuk halini alması zor ama olsun) cips ve ya çikolatalı gofretlere çok güzel alternatif olurlar. Elektif şartlarda süzme yoğurda batırılıp tüketilmeleri tavsiye edilir.
İçecek:
Sudan daha iyi bir içecek yok ama suyunuzu daha eğlenceli ve faydalı hale getirebilirsiniz. Mesela evde kendi su şişenize bir dilim limon 3-4 yaprak nane koyup bir bardak maden suyu sodası ekleyip üstünü de suyla tamamlayabilirsiniz. Bu hem içimi güzel hem de mineral vitamin desteği sağlayan bir içecek olacaktır.
Enerji içeceği:
Enerji içeceği arayanlara tavsiyemiz: sağlık emek ister. Bunu da en iyi doktorlar bilir. Doktorların her kesimden arkadaşı olur ve kaliteli ürünlere ulaşmaları kolay olur. Alerjiniz yoksa doğal bal ve polenle çok kaliteli bir enerji içeceği yapabilirsiniz. Bir tatlı kaşığı polen, üç tatlı kaşığı balı bir bardak ılık suyla ( 40 derecen yüksek sıcaklıkta bal bozulacaktır) karıştırıp tüketmeniz uzun süre enerjik kalmanızı sağlayacaktır. Deli bala denk gelme ihtimalinize karşılık atropini hazır bulundurmanızı tavsiye ederiz.
Kuruyemiş:
Her türlü kuruyemiş olabilir. Ama özellikle kavrulmamış ve taze olmaları gerekir. Bayat ve uygun ortamlarda saklanmamış kuruyemişteki aflatoksin, kuruyemişi amacından şaşırtacaktır.
Yardımcı malzemeler:
Salata saklama kabı:
Hazneli içecek şişesi:
Kapaklı kupa:
Termos:
Ne Yapmamalısın?
Acilcinin sağlıksız yaşam serüveni videomuzu izleyip neleri yapmaman gerektiği hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.
Link: https://www.youtube.com/watch?v=hTrFnSZ2v6I&t=10s
Karekod:
