Günümüzün Yeni Bağımlılık Aracı

• 21 Mayıs 2020
• TATDsosyal
• bağımlılık, e-sigara, elektronik sigara, tütün
• 567

Elektronik Sigara (E-Sigara)

Yazar: Ayhan Özhasenekler Erciyes Üniversitesi’nde Tıp Fakültesini, Dicle Üniversitesi’nde Acil Tıp Uzmanlığını bitirdi. Diyarbakır Devlet Hastanesinde mecburi hizmet sonrası, evi – ailesi olarak gördüğü Dicle Acil Tıp Ailesinde Öğretim Üyeliğine başladı. Halen Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD Öğretim Üyesi, Dekan Yardımcısı, Ankara Şehir Hastanesi Acil Tıp Kliniği Eğitim Görevlisi, TATD YK üyesidir. EKG’yi gece gündüz anlatacak kadar sever. Simülasyon meraklısı, Tıp Eğitiminin şimdilik alaylısıdır.

E – sigara normal sigaraya göre daha az zararlı mıdır?

E- sigaralar, nikotin salıverici sistem (Electronic Nicotin Delivering System -mENDS) olarak bilinirler. Yanarak değil, çok yüksek ısıyla ısıtılarak elde edilen buharın inhalasyonu mantığına dayanmaktadır.  Düşük ısıyla ısıtılan çeşitleri de mevcuttur. İlk formu 1965’te Herbert A. Gilbert tarafından ABD’ de üretilmiş.

İlk kez 2004 yılında Çinli Eczacı Hon Link tarafından Ruyan adıyla Çin pazarına girmiştir.

2013 yılında ABD’ de patent başvurusunda “Sigara yerine kullanılmak üzere ve sigara bırakmak için” yazılmıştır.

Patent başvurusundan sonra e-sigaranın sadece sigara içenler tarafından değil, sigara içmeyenler tarafından da kullanımı, hatta normal sigara ile birlikte kullanımı (dual kullanım) artmıştır.

Özellikle ABD ve diğer ülkelerde kullanım yaşı ortaokul çağına kadar düşmüştür. Kalem benzeri Cigalike, tank sistemleri ve mühendislik harikaları denen (IQOS, JUUL gibi) çeşitleri bulunmaktadır. Özellikle son teknolojik ürünler ABD’de marketlerde kontrolsüz bir şekilde satılmaktadır. Bu, gençler arasında kullanım sıklığının artmasına neden olmuştur. Ayrıca son dönemlerde bu teknolojik ürünlerde bağımlılık yapıcı maddelere de rastlanılmaktadır. İçerisinde farklı dozlarda nikotin, formaldehid, propilen glikol, gliserol, tütün spesifik nitrozaminler, benzen, asetaldehid, tatlandırıcılar, ağır metaller bulunmaktadır.

Sigara şirketleri tarafından yapılan birçok çalışmada normal sigara ile karşılaştırılmış, içerisindeki zararlı maddelerin normal sigaraya göre daha az olduğu savunulmuştur. Ama unutulmamalıdır ki, zararlı şeylerin az olması, hiç olmaması anlamına gelmemektedir. Sonuçta her türlü sigara, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı tarafından Grup 1 kanserojen olarak bildirilmiştir.

Sağlık üzerine etkileri, birçok sistemi ilgilendirmekle beraber en çok solunum sistemi ile ilgilidir. E-sigara ilişkili akciğer hastalığı (EVALI); semptomların başlangıcından önceki 90 günde e-sigara kullanımı öyküsü, pulmoner infiltrasyon, tetkiklerde enfeksiyon bulgularının olmaması, alternatif tanı olmaması (romatolojik, kardiyak, neoplastik) kriterlerinin varlığı olarak tanımlanmaktadır.

E – sigaraya bağlı zehirlenmeler, ABD’de sıklıkla çocukluk çağında ve oral alım şeklinde likitlerin içilmesi şeklinde görülmektedir. Bu zehirlenmelerin çoğu kazara zehirlenmeler olup, likit üzerinde çocuğun ilgisini çeken görsellerin olması, farklı kokular içermesi buna sebep olmaktadır.

Literatürde dermal, oküler, enjeksiyona bağlı zehirlenmelere de rastlanmaktadır. Bilinçli olan zehirlenmeler sıklıkla genç yaşta görülmekte ve likit içeriği ile birlikte opioid ve marihuanna gibi bağımlılık yapan maddelerin karıştırılarak hem oral yolla alınması ve/veya IM/IV enjeksiyonu şeklinde görülmektedir. Bu tür zehirlenmelerde sıklıkla kardiyovasküler ve nörolojik semptomlar görülmektedir. Bu tür zehirlenmelere bağlı ölümlerde, ölenlerin kan örneklerinde, sağ kalanlara göre yüksek oranda nikotin düzeyleri saptanmıştır. Zehirlenmeler dışında yüksek ısıyla çalışma mekanizmasının bir sonucu olarak, ağzında e-sigara cihazı patlayan, ağız ve diş yaralanması olan hastalar, cihazı yutan hastalar da bildirilmektedir.

Pasif etkilenim e-sigarada da olmakta, pasif etkilenime maruz kalan hastaların kanlarında nikotin düzeylerinde artış görülmektedir. Şu anda ülkemizin de içinde olduğu yaklaşık 20 ülkede satış ve kullanımı yasaklanmıştır. Ancak denetim yetersizliği yüzünden her yerde kullanıldığı da bilinmektedir. Bazı ülkelerde de kullanımına sınırlama getirilmiştir.

CDC’nin son verilerine göre, Dünyada e-sigaraya bağlı 47 ölüm bildirilmiştir. Bu hastaların Bronkoalveoler Lavaj (BAL) sıvılarında Vitamin E asetat isimli kanserojen ve Tetrahidrokannabinol (THC) tespit edildiği bildirilmiştir.

Az zararlı olması, hiç olmaması anlamına gelmez, ikisi de zararlı

Sonuç olarak zararlı olduğu bilinen bir şeyin, daha az zararlı düşüncesiyle kullanılması önerilmemektedir. E- sigara ve normal sigaranın kullanımı ve satışı kontrol altına alınmazsa, dünya çapında büyük bir halk sağlığı sorunu olarak özellikle de çocukları ve gençleri etkileyecektir.

Kaynakça

1. U.S. Department of Health and Human Services. E-Cigarette Use Among Youth and Young Adults. A Report of the Surgeon General. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2016
2. U.S. Department of Health and Human Services. E-Cigarette Use Among Youth and Young Adults. A Report of the Surgeon General. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2016
3. Eriksen M, Mackay J, Schluger N, Gomeshtapeh F.I,  Drope J. The Tobacco Atlas. Fifth Edition 2015.tobaccoatlas.org
4. Layden JE, Ghinai I, Pray I, et al. Pulmonary Illness Related to E-Cigarette Use in Illinois and Wisconsin – Preliminary Report. The New England journal of medicine. 2019
5. Maessen GC, Wijnhoven AM, Neijzen RL, Paulus MC, van Heel DAM, Bomers BHA, Boersma LE, Konya B, van der Heyden MAG. Nicotine intoxication by e-cigarette liquids: a study of case reports and pathophysiology. Clin Toxicol (Phila). 2019 Jul 9:1-8. doi: 10.1080/15563650.2019.1636994. [Epub ahead of print]
6. .cdc.gov/tobacco/basic_information/e-cigarettes/severe-lung-disease